شاهنشاهی اشکانیان توسط ارشک رهبر قبایل ایرانی پرنی و گروهی از داهان پس از فتح پارت در شمال شرقی ایران درست در قرن سوم پیش از میلاد، تأسیس شد.
امپراتوری اشکانیان که در ادبیات غربی از آن با نام امپراتوری پارتها یاد میشود، یکی از قدرتهای ی و فرهنگی در سرزمین کهن ایران محسوب میشود که طبق آنچه در تاریخ آورده شده است چیزی حدود ۴۷۱ سال بر قسمت بزرگی از غرب آسیا حکومت کردند .
جالب است بدانید؛ امپراتوری اشکانیان برخلاف هخامنشیان، بسیار تمرکززدا بود و طبق اطلاعاتی که از منابع تاریخی جمعآوری شده است، مناطق تحت نظر حکومت مرکزی به شیوهای مشابه با امپراتوری سلوکیان ساماندهی شده بوده که از این رو هردو حکومت سلسله مراتب استانهای خود را به سه بخش تقسیم کرده بودند، پارتها دارای مرزبان، ساتراپ، دیزپات بودند و سلوکیان نیز دارای ساتراپی، اپارچی و هیپارچی بودند.
و اما؛
یکی از تاریخ نگاران یونانی که وی را هرودت مینامند، مدعی شده است که کوروش کبیر و فرزندانش برای مشخص شدن ادامه وضعیت حکومت در کشورشان یعنی ایران خودمان، مجلس کوچکی تشکیل دادند و داریوش موفق شده است تا آن مجلس را متقاعد کند که از نظامهای دموکراتیک دوری کرده و نظام شاهنشاهی را ادامه دهد!
البته باید این موضوع را بدانید که گفته میشود؛ این سخنان جالب هرودت تاکنون نه تنها با هیچ منبع تاریخی به اثبات نرسیده است بلکه با منطق تاریخی نیز همخوانی نداشته و آنچه که روشن و به اثبات رسیده، این است که؛ نخستین مجلس شناخته شده در تاریخ کهن و پرفراز و نشیب ایران زمین به زمان اشکانیان باز میگردد.
طبق اسناد تاریخی در این دوران یعنی دوران امپراتوری اشکانیان مجلس مهستان از بین بزرگان و اشراف ایرانی تشکیل میشده است و گفته میشود، پس از حمله اعراب به ایران بساط مجلس در حکومتهای ایرانی برای بیش از هزار سال یا بیش از ۱۲ قرن برچیده شد تا زمان به ناصرالدین شاه قاجار رسید و ما هم قرار است در پُست بعدی به این زمان سفر کنیم.
پس پیشنهاد میکنیم اگر دوست دارید بیشتر از تاریخ یک مجلس تاریخی بدانید ما را رها نکنید!
مجلس در کشور ایران تاریخچهای کهن دارد
تاریخچهای که شاید آن را تبدیل کند به یک مجلس باستانی تا یک تنها یک مجلس برای قانونگذاری !!!
بله درست است؛ یک مجلس باستانی که قدمت آن به دوران اشکانیان میرسد و متاسفانه برخی آن را به دوره قاجاریه و زمان ناصرالدین شاه و انقلاب مشروطه نسبت میدهند.
اما نکتهای که باید به آن توجه کنیم این است که؛ برخلاف تصور عموم مجلس تاریخچهای با قدمتی طولانیتر از دوران مشروطیت بدنبال خود یدک میکشد که شاید بتوان تاریخ آن را به؛
ناصرالدینشاه که میشناسید، یکی از شاههای قاجار که زمزمههای تشکیل مجدد مجلس و البته به گفته برخی، ابداع مجلس در زمان این شاه صورت گرفت، اما خالی از لطف نیست که کمی بیشتر درباره این شاه قاجار بدانید!
وی که چهارمین شاه قاجار است در ۲۵ تیر سال ۱۲۱۰ متولد شد و در نهایت در روز ۱۲ اردیبهشت سال ۱۲۷۵ از دنیا رفت.
جالب است بدانید که؛ ناصرالدینشاه را پیش از پادشاهی ناصرالدین میرزا مینامیدند و وی به «قبلهٔ عالم»، «سلطان صاحبقران» و بعد «شاه شهید» معروف بود.
این شاه قاجار طولانیترین دورهٔ پادشاهی را در میان پادشاهان قاجار داشت و از طرفی گفته میشود که نخستین پادشاه ایران بوده است که خاطرات خود را مکتوب کرد.
ناصرالدین شاه در زمان خود، چندین بار مجوز تشکیل مجالسی را صادر کرد که از جمله آن میتوان به مجلس ۲۵ نفره «مصلحت خانه» یا به اختصار «مجلس م» و مجلس وکلای تجار اشاره کرد.
فرمانی از ناصرالدین شاه در ۲۳ محرم ۱۲۷۵ هجری قمری در رومه وقایع اتفاقیه منتشر شد که وظایف حکومت را بین وزارت خانههای امورخارجه، جنگ، مالیه، عدلیه و فواید عامه تقسیم کرده بود و رئیس مجلس ۲۵ نفره «مصلحت خانه» یا به اختصار همان «مجلس م» نیز میرزا جعفرخان مشیرالدوله ،دیپلمات تحصیل کرده بریتانیایی بود.
اما از سوی دیگر با توجه به این نکته که، مجلس می همانند نامش بیشتر جنبه تشریفاتی داشت تا رسمی، اما بصورت کلی میتوان پس از گذشت چندین قرن آن را بارقهای از اصلاح ساختار ی ایران دانست!
البته جمعی از تجار و بازرگانان نیز در شوال سال ۱۳۰۱ قمری توانستند اجازه تأسیس مجلس وکلای تجار ایران را از ناصرالدین شاه بگیرند که جالب است بدانید؛ مرامنامه آن بسیار مترقی و برخوردار از جنبه پررنگ اصلاحطلبانه بود.
مجلس م معروف به؛ مجلس می، شورای می یا مجلس مصلحتخانه در واقع نهادی بود که پس از انحلال نهاد صدارت عظمی در سال ۱۲۷۷ هجری قمری و در کنار شورای دولتی در ایران ایجاد شد.
همانطور که گفتیم، این مجلس 25 نفر عضو داشت که شاه همه آنها را تعیین میکرد.
در واقع باید بدانید که؛ این مجلس حق نداشت بدون اجازهٔ شاه وارد «امور پولیتیکیه» یا در عرف زبانی آن زمان امور خارجه شود و این طور میتوان گفت که؛ مصلحتخانه نه تنها میتوانست عرایض عامهٔ مردم را گوش دهد و در مورد مطالب مربوط به «ترویج تجارت و تکثیر زراعت» بحث کند، بلکه اختیار «وضع قوانین محدوده» را نیز داشت، البته تا به اینجا جای شکرش باقی بود که چنین مسئولیتهایی را داشته است.
ودیگر اینکه، تصمیمات در این مجلس بنابر رأی اکثریت بود که پس از آن برای تصویب تقدیم به شاه میشد و در نهایت پس از آن مصوبات را شورای دولتی اجرا میکرد.
اما کم کم میرسیم به مجلس در زمان انقلاب مشروطه و تشکیل اولین مجلس ملی کشور که فرمان تشکیل آن توسط مظفرالدین شاه به امضا رسید و قرار است در پُست بعدی به آن بپردازیم و شما هم مثل همیشه ما را همراهی کنید J
البته قبل از خداحافظی بگویم که این عکسها رو صرفا برای آشنایی با محیط و شرایط آن زمان گذاشتم
محمدعلیشاه قاجار که در سال ۱۲۸۵ خورشیدی به سلطنت رسید از همان ابتدا ناقوس مخالفت با مشروطه را بصدا درآورد هیچ کدام از مجلسی ها به مراسم خود دعوت نکرد.
وی که در اولین روز تیر ماه سال ۱۲۵۱ بدنیا آمده بود، ششمین پادشاه قاجاری بود که در نهایت در ۱۶ فروردین سال ۱۳۰۴ شمسی با دنیا وداع گفت.
این شاه قاجار کاملا بلعکس پدر و پدربزرگ خود با مجلس ضد بود و کار بجایی رسید که مجلس شورای ملی را به توپ ببندد و آزادیخواهان را به قتل رساند که بعد از حمله به مجلس دوره استبداد صغیر آغاز شد.
محمدعلی شاه قاجار، پس از فتح تهران توسط مشروطهخواهان، به سفارت روسیه در تهران پناهنده شد و با فشارهای داخلی و خارجی مجبور به ترک ایران شد و در نهایت مشروطهخواهان پس از محمدعلی پسر خردسالش احمدشاه قاجار را برای تکیه زدن به تخت سلطنت انتخاب کردند.
جالب است بدانید؛ محمدعلی شاه وابستگی بسیاری به دولت روسیه داشت.
توپبندی مجلس یا یومالتوپ که برخی از آن به بعنوان ضرب حکومت و یا واقعه ارتجاعیه نیز یاد میکنند، اشاره به مجموعه رویدادهایی در روز سهشنبه ۲ تیر ۱۲۸۷ برابر ۲۳ جمادیالاول ۱۳۲۶ قمری و ۲۳ ژوئن ۱۹۰۸ میلادی دارد که در نهایت با شلیک توپ به ساختمان مجلس شورای ملی به دستور محمدعلیشاه قاجار و توسط نیروهای بریگاد قزاق روسی به فرماندهی کلنل ولادیمیر لیاخوف، کشتهشدن میرزا ابراهیم تبریزی و دستگیری سران جنبش مشروطه به پایان رسید.
زمانیکه قزاقها مجلس را محاصره کردند، ریاست آن بر عهده ممتازالدوله بود که بلافاصله با مشاهده محاصره مجلس، درصدد برآمد تا به صورت تلفنی مراتب اعتراض خود را به محمدعلی شاه اعلام کند اما درست در همین زمان، گلوله توپی به تلفنخانه مجلس اصابت کرد و قسمتی از آن تخریب شد.
وی نیز پس از این واقعه نخست به روسیه و با دریافت پناهندگی فرانسه و با کمک برادرش ممتازالسلطنه که وزیر مختار ایران در فرانسه بود به اروپا گریخت.
ممتازالدوله در لندن تحت عنوان «رئیس متواری مجلس» با مطبوعات اروپا مصاحبه و به توضیح وقایع بمباران مجلس پرداخت.
جالب است بدانید؛ وی پس از برکناری محمدعلی شاه به تهران بازگشت و یک سال و چهار ماه بعد از واقعه بمباران مجلس، پس از شرکت در انتخابات، با عنوان نماینده تبریز به مجلس راه یافت و برای مدت کوتاهی دوباره رئیس مجلس شد.
شاید بتوان، دو علت اصلی و عمده در به توپ بسته شدن مجلس توسط محمد علی شاه را
اما ما همچنان دست از سر مجلس بر نمیداریم. منتظر ما باشید
در تعریف حکایت تشکیل مجلس شورای اسلامی رسیدیدم به زمان مشروطه، مظفرالدین شاه و مجلس در زمان وی که قبل از تعریف آن کمی به معرفی مظفرالدین شاه و جنبش مشروطه میپردازیم و بعد سری به مجلس آن زمان خواهیم زد، با ما همراه باشید.
مظفرالدینشاه پنجمین پادشاه ایران در دوران قاجار است که پس از ۴۰ سال ولایتعهدی و کشته شدن پدرش ناصرالدین شاه معروف به شاه شهید که توسط میرزا رضای کرمانی کشته شد.
وی در روز ۳ فروردین سال ۱۲۳۲ دیده به جهان گشود و در روز ۱۲ دی سال ۱۲۸۵ با دنیا وداع گفت.
مظفرالدین شاه در جریان جنبش مشروطه، برخلاف کوششهای صدراعظمش عینالدوله، با مشروطیت موافقت کرد و در نهایت فرمان مشروطیت را امضا کرد و تنها ده روز پس از امضای قانون اساسی درگذشت.
جنبش مشروطه، جنبش مشروطهخواهی، جنبش مشروطیت، انقلاب مشروطه یا انقلاب مشروطیت همه این اسامی را به مجموعه کوششها و رویدادهایی نسبت میدهند که فرمان آن توسط مظفرالدین شاه قاجار در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ صادر شد و تا دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطه و منجر به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب نخستین قانون اساسی کشور ایران شد.
مجلس موسسان در سال ۱۲۸۵ با ۱۵۶ نماینده که ۹۶ نفر از آنها از ایالات و ۶۰ نماینده از تهران که شامل ۳۲ نماینده اصناف، ۱۰ نماینده از تجار، ۱۰ نماینده از زمینداران، ۴ نماینده از طلاب و ان و ۴ نماینده از شاهزادگان قاجار بودند، در جهت تصویب قانونی برای تشکیل مجلس شورای ملی تشکیل شد که در نهایت به افتتاح مجلس شورای ملی در مهر ۱۲۸۵ انجامید که ۲۶ درصد از نمایندگان حاضر در آن را بزرگان اصناف، ۲۰ درصد را ان و ۱۵ درصد را تجار تشکیل میدادند البته جناحهای ی هم در این مجلس حاضر بودند که شامل مستبدین، معتدلین و آزادیخواهان میشدند البته بد نیست بدانید که؛ تعداد مستبدین بسیار کم بود بطوریکه در مذاکرات مجلس مشارکت چندانی نداشتند!
نمایندگان این جناح را اغلب شاهزاده، زمیندار یا اعیانیان تشکیل میدادند.
از طرفی آزادیخواهان نیز نماینده طیف روشنفکر جامعه بودند که به رهبری سید حسن تقیزاده و یحیی میرزا اسکندری، از اصلاحات گستردهٴ اجتماعی، ی و اقتصادی حمایت میکردند و در کمال ناباوری آنها در مجلس اقلیت بودند!
اما از حق نگذریم شخصیتهای تاثیرگذاری در آن عضویت داشتند که بسیاری از این افراد اعضای کمیته انقلابی، مجمع آدمیت و گنج فنون بودند.
خلاصه اینکه اکثریت مجلس را معتدلین با رهبری محمدعلی شالفروش و امینالضرب تشکیل داده بودند که از سوی سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی پشتیبانی میشدند.
نخستین دستور کار مجلس شورای ملی را تدوین قانون اساسی نامیدهاند که بر اساس سند قانون اساسی، مجلس به عنوان نماینده مردم، مسئول و مرجع نهایی تصمیمگیری پیرامون همه قوانین، مقررات، بودجه، قراردادها، وامها، امتیازات و انحصارات بود.
هر دوره مجلس در این زمان دو سال تعیین شد که طی این دوره، بازداشت نمایندگان بدون اجازه مجلس غیرقانونی بود.
مصوبه مجلس برای امضای مظفرالدین شاه، که در بستر مرگ بود، ارسال شد و شاه در نهایت و در تاریخ ۹ دی ۱۲۸۵ به امضا شاه رسید و پنج روز پس از امضای قانون اساسی، مظفرالدین شاه درگذشت و فرزندش محمدعلی شاه بر تخت پادشاهی قاجار تکیه زد و قرار است در پُست بعدی به وضعیت مجلس در دوران وی بپردازیم، پس پیشنهاد میکنیم اگر دوست دارید بیشتر در تاریخ غرق شوید حتما سراغ ما بیایید.
درباره این سایت